Šta je citokinska oluja i koja je njena uloga u borbi protiv infekcije COVID-19? Za Nedeljnik.rs piše prof. dr Marko Lens

Proces citokinske oluje ima izuzetno bitnu ulogu u patogenezi i kliničkom ishodu infekcije izazvane virusom COVID-19.

Citokinska oluja se javlja kao odbrambena reakcija imunog sistema organizma na virusnu infekciju.

Reč “citokin” potiče od Grčkih reci “cyto” (ćelija) i “kines” (kretanje).

Citokini su mali proteinski molekuli koje proizvode različite ćelije našeg tela uključujući ćelije imunog sistema koji je odgovoran za odbranu od infekcije.

Postoje dve vrste citokina: oni koji izazivaju zapaljenje (pro-inflamatorni citokini) i oni koji sprečavaju zapaljenski proces (anti-inflamatorni citokini). Najpoznatiji pro-inflamatorni citokini su IL-1β, IL-6 I TNF-α dok su glavni anti-inflamatorni citokini IL-1, IL-4, IL-10, IL-11 i IL-13.

Kada urođeni imuni sistem oseti virusni RNK, pokreće se anti-virusna kaskadna signalizacija koja dovodi do stvaranja različitih citokina od zaraženih epitelnih ćelija i profesionalnih urođenih imunih ćelija. Virusna infekcija dovodi do agresivne pro-inflamatorne reakcije i nedovoljne kontrole anti-inflamatornog odgovora. Ova kombinacija događaja je u medicinskoj literature poznat kao “citokinska oluja”. Međutim, jasan mehanizam koji pokreće citokinsku oluju još uvek nije detaljno objašnjen.

Brojne eksperimentalne studije i klinička istraživanja su pokazala da je citokinska oluja direktno povezana sa oštećenjem tkiva i nepovoljnom prognozom teske virusne infekcije.

Kod većine COVID-19 pacijenta sa teskom kliničkom slikom su detektovane visoke vrednosti pro-inflamatornih citokina (IL-6, IL-1β, IL-2, IL-8, IL-17, G-CSF, GM-CSF, IP10, MCP1, MIP1α i TNF) sto ukazuje na prisustvo ozbiljne citokinske oluje. Visoke vrednosti ovih citokina mogu dovesti do soka i oštećenja tkiva srca, jetre i bubrega, kao i do respiratorne insuficijencije i prestanka rada brojnih organa.

Pročitajte i: prof. dr Marko Lens o upotrebi respiratora

Potvrđeno je da su povećane vrednosti IL-6 stabilan indikator lose prognoze kod COVID_19 pacijenata sa pneumonijom i ARDS.

Mnogi imunolozi smatraju da terapeutska kontrola citokinske oluje može biti od velikog značaja kod COVID-19 pacijenata sa najtežom kliničkom slikom. Zbog toka su u toku različite kliničke studije kako u Evropi tako i u SAD-u kako bi se utvrdila efikasnost anti-inflamatornih lekova koji se koriste kod nekih bolesti kao npr. reumatoidnog artritisa.

Inicijalni rezultati studija iz Kine i Francuske ukazuju da je terapija sa anti-IL-6 antitelima (Tocilizumab) je imala efikasnost na brzo poboljšanje respiratorne funkcije kod COVID-19 pacijenata sa teskom pneumonijom i ARDS.

Potencijala uloga i efikasnost anti-TNF (Infliximab) u lečenju teških COVID-19 pacijenata treba da se utvrdi u dobro dizajniranim randomiziranim kliničkim studijama.

Iako brojni lekari prikazuju pozitivne kliničke rezultate koristeći ove anti-inflamatorne lekove kod pojedinih pacijenata, anektodalni dokazi nisu dovoljni za korišćenje ovih lekova kod svih pacijenta. Zbog toga su potrebne ozbiljne i veće kliničke studije kojim bi se utvrdila ne samo efikasnost nego i sigurnost ovih lekova u lečenju COVID-19 pacijenata.

Izuzetno bitno pitanje je i koje je optimalno vreme kada treba dati anti-IL-6 ili anti-TNF terapiju. Prema mišljenju lekara koji koriste ove lekove u lečenju COVID-19 pacijenata, sa terapijom treba započeti odmah nakon prijema u bolnicu zato sto je kod pacijenata već nekoliko dana pokrenut anti-virusni imunitet. Međutim, jako je bitno da se uspostavi ravnoteža između faze intervencije i sigurnosti da pacijenti imaju dovoljno veliki rizik od lošeg ishoda i da mogu biti nadgledani na odgovarajući način. U svakom slučaju, po mišljenju imunologa terapiju sa ovim lekovima treba započeti kod pacijenata sa umerenom bolešću koji su primljeni u bolnicu i koji zahtevaju podršku sa kiseonikom, ali koji još uvek nisu za intenzivnu negu.