Večna zagonetka o tačnim počecima pripitomljavanja mačaka napokon je počela da otkriva svoje tajne, zahvaljujući revolucionarnoj novoj genomskoj studiji.
Iako su danas rasprostranjene širom sveta kao kućni ljubimci, istorijski trenutak kada su se mačke uklopile u ljudsko društvo dugo je bio teško dokučiv.
Ovo najnovije istraživanje nudi značajan uvid, ukazujući na ključni trenutak u istoriji mačaka: dolazak domaćih mačaka u Evropu iz Severne Afrike. Studija ukazuje da su ove životinje prvi put stigle na kontinent pre otprilike 2.000 godina, što se poklapa sa ranim Rimskim carstvom.
Mišolovci i mornari
Ovu migraciju je verovatno olakšao procvat pomorske trgovine, a neke od ovih ranih putnika-mačaka verovatno su donosili mornari kako bi lovili miševe na brodovima. Ovi brodovi su plovili Mediteranom, prevozeći žito s plodnih egipatskih polja do luka koje su služile Rimu i drugim gradovima širom Rimskog carstva, piše Independent.
Ovi nalazi protivreče dugogodišnjoj teoriji da se pripitomljavanje u Evropi dogodilo mnogo ranije – pre oko 6.000 do 7.000 godina – kada se smatralo da su farmeri iz drevnog Bliskog i Srednjeg istoka doveli mačke sa sobom, dok su migrirali na zapad.
„Pokazali smo da se najraniji genomi domaćih mačaka u Evropi nalaze od rimskog carskog perioda pa nadalje“, počev od prvog veka nove ere, rekao je paleogenetičar Klaudio Otoni sa Univerziteta u Rimu Tor Vergata, glavni autor studije objavljene u četvrtak u časopisu „Science“.
Psi su prvi, mačke “važnije”
Studija je koristila genetske podatke iz ostataka mačaka sa 97 arheoloških nalazišta širom Evrope i Bliskog istoka, kao i od današnjih mačaka. Istraživači su analizirali 225 kostiju mačaka – domaćih i divljih – u rasponu od pre oko 10.000 godina do 19. veka nove ere i generisali 70 drevnih genoma mačaka. Istraživači su otkrili da ostaci mačaka sa praistorijskih nalazišta u Evropi pripadaju divljim mačkama, a ne ranim domaćim mačkama.
Psi su bili prve životinje koje su ljudi pripitomili, potomci drevne populacije vukova odvojene od modernih vukova. Domaća mačka je došla kasnije, i potomak je afričke divlje mačke.
„Uvođenje domaćih mačaka u Evropu je važno jer označava značajan trenutak u njihovom dugoročnom odnosu sa ljudima“, rekao je paleogenetičar i koautor studije Univerziteta Tor Vergata u Rimu Marko De Martino. „Mačke nisu samo još jedna vrsta koja je stigla na novi kontinent. One su životinje koje su se duboko integrisale u ljudska društva, ekonomiju, pa čak i sisteme verovanja.“
Dva dolaska u Evropu
Podaci genoma ukazali su na dva dolaska mačaka u Evropu iz Severne Afrike. Pre otprilike 2.200 godina, ljudi su doveli divlje mačke iz severozapadne Afrike na ostrvo Sardiniju, čija današnja populacija divljih mačaka potiče od ovih doseljenika. Ali to nisu bile domaće mačke. Odvojeni talas raseljavanja iz Severne Afrike oko dva veka kasnije formirao je genetsku osnovu savremene domaće mačke u Evropi.
Rezultati studije ukazuju na to da nije postojao jedan osnovni region pripitomljavanja mačaka, već da je nekoliko regiona i kultura u Severnoj Africi igralo ulogu, prema rečima zooarheologa i koautora studije Bea De Kuper iz Kraljevskog belgijskog instituta za prirodne nauke.
„Vreme genetskih talasa unošenja mačaka iz Severne Afrike poklapa se sa periodima kada se trgovina oko Mediterana snažno intenzivirala. Mačke su verovatno putovale kao efikasni lovci na miševe na brodovima za prevoz žita, ali moguće i kao cenjene životinje sa verskim i simboličkim značajem“, rekla je gđa De Kuper.
Verski i simbolički značaj mačaka
Mačke su, na primer, bile su važne u starom Egiptu, čiji je panteon uključivao mačja božanstva i čija je kraljevska porodica držala kućne mačke, ponekad ih mumificirajući i sahranujući u raskošnim kovčezima. Stara rimska vojska, sa ispostavama raspoređenim širom Evrope, i njena pratnja, igrali su ključnu ulogu u rasejavanju domaćih mačaka širom kontinenta, o čemu svedoče mačji ostaci otkriveni na lokalitetima rimskih vojnih logora.
Najranija domaća mačka u Evropi identifikovana u studiji – genetski slična današnjim domaćim mačkama – datira iz perioda između 50. godine pre nove ere i 80. godine nove ere iz austrijskog grada Mauterna, na mestu rimskog utvrđenja duž reke Dunav.
Međutim, studija ne otkriva vreme i lokaciju početnog pripitomljavanja mačaka.
„Pripitomljavanje mačaka je složeno“, rekao je Otoni, „i ono što sada možemo da kažemo je vreme uvođenja domaćih mačaka u Evropu iz Severne Afrike. Ne možemo zaista mnogo reći šta se desilo pre toga i gde.“
Tagovi
